Nguyễn Tuân và nghệ thuật tùy bút
“Tại một công trường làm đường Tây Bắc, 1966.
Tôi nhìn ra cái tàu lăn nghiến đá mặt đường mới, nhìn ra những kíp thợ xây dựng mở đường, nhìn ra một tổ ong của anh chị em làm đường vừa mang được ong chúa về. Cửa sổ buồng tôi viết, lúc nào cũng nhộn nhịp cánh tay người và những cánh ong quen dần với tổ mới. Ong bay trên trang sổ tay tôi. Ong tua tròn trên trang giấy chữ nhật trắng, như là tàu bay đảo nhiều vòng chờ lệnh hạ cánh xuống. Buồng bên có người bị ong đốt. Bởi vì người đó hoảng hốt vừa giết ong một cách không cần thiết, và ngửi thấy mùi máu, bọn ong cùng tổ liền xông tới đốt. Rồi ong cũng lăn ra chết, linh hồn xuất theo luôn với nọc đốt. Con ong bé cũng như con voi to, vốn tính lành nhưng khiêu khích chúng thì chúng đánh lại ngay, dẫu rằng có phải lấy bổn mạng ra mà trả lời. Anh cán bộ địa chất liền cho tôi mượn một số tạp chí khoa học có mấy trang về nuôi ong. Giờ tôi mới biết rằng đó là một thế giới đầy sinh thú. Đời sống con ong để lại cho người đọc nó một bài học về kiên nhẫn, về cần lao, về tích lũy, chế tạo và sáng tạo. Người ta đã đánh dấu con ong, theo dõi nó, và thấy rằng cái giọt mật làm ra đó, là kết quả của 2.700.000 chuyến (bay) đi, đi từ tổ nó đến khắp các nơi có hoa quanh vùng. Và trong một nửa lít mật ong đóng chai, phân chất ra được 5 vạn thứ hoa. Tính ra thành bước chân người thì tổng cộng đường bay của con ong đó là 8.000.000 cây số.
Giữa rừng Tây Bắc đầy hoa, đầy bướm, đầy ong, cái tôi thấy say say trong chính mình là dầu không được một chuyến đi bằng một đời ong, mình cũng là một con sinh vật đang nung một thứ mật gì. Sự tích lũy ở mình cũng ngày ngày có giọt ra mà phần nào đem thơm thảo vào sự sống. Đồi hoa xuân lắng ong mật mà thêm ngẫm tới đàn bướm tốt mã chấp chới bay, lộng lẫy những sắc phấn của sáo ngữ ồn ào. Bướm phù phiếm cũng bay vào hoa, nhưng cặp cánh hào nhoáng cũng chẳng để lại gì. Từ ngày có lịch sử tiến hóa của loài người, chưa ai dám nói đến mật bướm.”
(Trích Tờ hoa, Tuyển tập Nguyễn Tuân (tập 2) Nxb Văn học, 1998, trang 5,6)
Dàn ý
I.Mở bài
Nguyễn Tuân(1910-1987) là một nhà văn lớn của văn học Việt Nam, ông nổi tiếng với phong cách độc đáo, uyên bác, tài hoa. Những thể loại được xem là sở trường của ông là tùy bút và bút kí. Đoạn trich sau trích tùy bút “Tờ hoa” tác giả cho người đọc thấy vẻ đẹp của thiên nhiên và những bài học làm người qua hành trình của loài ong.
II.Thân bài
1.Đặc điểm của thể loại tùy bút
Tùy bút là một thể loại của kí, ghi chép một cách trung thực khách quan những điều mà người viết quan sát, cảm nhận trong cuộc sống. Tùy bút nói riêng, kí nói chung là thể loại phi hư cấu. Nguyễn Tuân đã cho thấy tài năng bậc thầy của ông trong thể loại này.Về cấu trúc bài tùy bút thường lỏng mà chặt. Tùy bút có kết cấu tự do, nhưng có sự liên kết giữa các ý rất rõ ràng. Với đoạn trích trên, tác giả Nguyễn Tuân đã triển khai bài viết dựa trên các ý như. Tái hiện không gian công trường xây dựng. Tiếp theo tác giả quan sát hành trình của loài ong, có sự liên tưởng những phẩm chất của con người. Sau cùng tác giả so sánh đặc điểm của loài ong và đặc điểm của loài bướm nhằm khẳng định sự khác bịệt, độc đáo của loài ong.
2. Chủ đề
-Ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên
-Từ vẻ đẹp của loài ong tác giả liên tưởng đến những phẩm chất tốt đẹp của con người: chăm chỉ, tích lũy, chế tạo, sáng tạo, kiên nhẫn, đoàn kết…
3. Phân tích chủ đề
–Vẻ đẹp của thiên nhiên qua hành trình của loài ong.
-Nghệ thuật: Sử dụng hình ảnh: Những cánh tay người và những cánh ong nhộn nhịp bên ô của sổ. Ong bay trên trang sổ tay tôi viết, ong tua tròn trên trang giấy chữ nhật trắng.như tàu bay đảo nhiều vòng
–Ong hiền lành, nhưng ai khiêu khích nó, ngửi thấy mùi máu, nó sẽ cùng tổ xông ra đốt rồi ong cũng lăn ra chết linh hồn xuất theo cùng nọc độc.
–Phẩm chất của loài ong là kiên nhẫn, chăm chỉ, tích lũy, chế tạo, sáng tạo
-Sử dụng số liệu thống kê: Hành trình của ong rất gian khổ, kiên nhẫn. Có đến 2.700.000 chuyến bay qua bay lại, có đến 5 vạn thứ hoa khi phân chất từ một nửa lít mật ong. Vòng đời bay của ong đến 8.000.000 cây số của con người.
-Với những câu văn giàu hình ảnh, ngôn ngữ biểu cảm và những số liệu chính xác, cụ thể, tác giả đã ghi chép lại những quan sát, những cảm nhận của mình về hành trình của loài ong một cách sinh động, hấp dẫn, đầy thuyết phục.
-Cuối đoạn tùy bút tác giả so sánh ong và bướm.
Ong cần cù chăm chỉ, kiên nhẫn cống hiến sức lực của mình để dâng cho đời những giọt mật. Trái lại, bướm là loài vật có vẻ ngoài ồn ào, sặc sỡ, lộng lẫy, nhưng bướm rất phù phiếm, đến bên hoa rồi đi không để lại dấu vết gì. Nghệ thuật so sánh, đối chiếu nhằm khẳng định, tôn vinh những đức tính tốt đẹp, những giá trị mà loài ong mang đến cho cuộc sống.
-Giọng điệu lời văn giàu tính triết lý. Tác giả so sánh, suy ngẫm về mình, “không được một chuyến đi như một đời ong nhưng mình cũng là một thứ sinh vật đang nung một thứ mật gì”. Đó là dư vị ngọt ngào của tình yêu cuộc sống, yêu lao động, đổ mồ hôi sáng tạo nên những trang văn, trang đời, góp phần thơm thảo tạo nên những “tờ hoa”.
-Mỗi con người chúng ta ngày ngày cũng đang cần mẫn nung một thứ mật gì, làm một việc gì dù nhỏ bé nhằm góp phần tô điểm, làm đẹp cho đời. Phải chăng mỗi người chúng ta cũng giống như loài ong kia đang kiên trì nhẫn nại lao động và cống hiến.
–Cái tôi của tác giả.
Đó là cái tôi uyên bác tài hoa, cái tôi độc đáo luôn nâng niu, trân trọng cái đẹp.
Tùy bút là thể loại in đậm dấu ấn cái tôi của tác giả. Trong tùy bút yếu tố tự sự, miêu tả là cái cớ để nhà văn suy tư về cuộc sống. Triết lý mà tác giả thể hiện ở đây là cuộc sống rất cần đến những đức tính như cần cù, chăm chỉ, yêu lao động, tích lũy, kiến tạo, sáng tạo…khác xa những thứ ồn ào, hào nhoáng.
Đó còn là cái tôi có tài quan sát và trí liên tưởng, tưởng tượng phong phú.
- Đánh giá
-Nghệ thuật: Thể tùy bút tự do phóng khoáng nhưng có cấu trúc chặt chẽ. Nghệ thuật sử dụng hình ảnh, ngôn từ biểu cảm, gợi hình tượng. Giọng điệu đoạn trích giàu chất triết lý
-Nội dung:
-Đoạn trích ghi chép vẻ đẹp thiên nhiên kì diệu qua hành trình của bầy ong
-Thông qua hành trình của bầy ong tác giả hướng đến ca ngợi những đức tính, phẩm chất tốt đẹp của con người như ần cù, chăm chỉ, tích lũy, kiên nhẫn, yêu lao động. Ngoài ra hình ảnh bầy ong còn cho thấy tinh thần đoàn kết, sức mạnh tập thể, sự cống hiến thầm lặng…
III. Kết luận
- Khẳng định lại chủ đề của văn bản
–Đoạn trích đã thể hiện sự quan sát, cảm nhận tinh tế sâu sắc của nhà văn Nguyễn Tuân về hành trình của loài ong, làm nổi bật vẻ đẹp của thiên nhiên
-Đồng thời bộc lộ cái tôi tài hoa uyên bác của nhà văn khi suy tư, liên tưởng đến những phẩm chất đáng quý của con ngươi
- Cảm nhận cá nhân- liên hệ
Đoạn trích nhắn nhủ thế hệ trẻ chúng ta cần rèn luyện tính cách chăm chỉ, chuyên cần, kiên nhẫn và sáng tạo, có nhiều đóng góp để góp phần làm đẹp cho cuộc sống.
(Thụy Liên)